foto1
Stage Pro-sound
foto1
Stage Pro-lighting
foto1
Tube Amplifier
foto1
Disco Bar
foto1
Karaoke & Bistro Systems
e-mail: soundlightingvn@gmail.com
Phone: +84 903 923 527

MISCELLANEOUS ITEMS

Ai đang truy cập

We have 11 guests and no members online

02959588
Hôm nay
Hôm qua
Tất cả
530
344
2959588

19-02-2025 15:41

Đăng ký/đăng nhập

Thảo luận mới

  • No posts to display.

Thiết bị âm thanh digital cho prosound live: Chất lượng ra sao?

    Từ thập niên 2000, thiết bị âm thanh prosound digital bắt đầu tràn ngập thị trường, lúc đầu chỉ có thiết bị nhỏ như EQ, professor, effect, crossover v.v. Lúc đó vẫn có mixer, đa số của hãng Yamaha nhưng chất lượng và công dụng còn quá dở nên không được ưa chuộng cho lắm. Bẵng đi một thời gian, khi tôi nhận setup một điểm karaoke cao cấp 45 phòng vào năm 2016, tôi phát giác ra karaoke cũng dùng mixer digital thay cho hệ analog cổ điền thì tôi biết thời đại hoàng kim của digital đã đến. 

            Tôi bắt đầu thiết kế mixer digital cho vài dự án khác. Vì mục đích học hỏi cho cá nhân, ở mỗi điểm tôi đều dùng nhiều loại mixer thương hiệu khác nhau, nhưng tất cả đều ở hạng trung bình như Behringer X32, Midas M32, Soundcraft, Yamaha v.v. Công nhận mixer digital quá tiện lợi, đủ cả đồ chơi, nhất là tôi lại thiết kế loại loa active như JBL SRX 815P, 828SP v.v. Như vậy, hệ thống rất gọn nhẹ, chỉ còn có mixer và loa, bớt những thiết bị râu ria, rườm rà, cho nên thi công rất tiện lợi.

            Nhưng đến đây lại có vấn đề rất lớn: Tôi không còn nghe thấy loại âm thanh quen thuộc qua bao nhiêu năm làm show ca nhạc của tôi nữa. Phát nhạc rất tuyệt vời, nhưng khi làm ca nhạc live thì nghe âm thanh như bị bí rì, không thoát ra được. Hồi xưa, khì làm show, nếu đi vào toilet, tôi sẽ nghe thấy tiếng ca chui vào phòng nghe lồng lộng, giờ đây chỉ nghe được tiếng sub-bass.

            Không thể giải thích vấn đề này, tôi bắt đầu tìm hiểu chất lượng âm thanh của nhiều hệ thống. Tôi tham gia nhiều buổi demo giới thiệu sản phẩm của tất cả thương hiệu, hội chợ âm thanh ánh sáng tổ chức ở SG, chỗ nào cũng có mặt tôi. Tuyệt vời nhất là Demo Prosound, tổ chức 3 ngày trong 3 năm 2017-18-19 tại SVD QK7, mỗi năm đều có biểu diễn live của những đơn vị tham gia. Đây là dịp để đánh giá chất lượng của từng hệ thống lớn. Tiếc thay tôi nghe giàn nào cũng vậy, chỉ đạt được độ lớn, lực mạnh nhưng âm thanh không thoát, không bén tiếng để đi xa. Phát nhạc thì còn đỡ, khi ca nhạc, nhất là rock, nghe như thể một cục nhạc. Chỉ có năm 2019, tôi thấy chỉ 1 có hệ thống nghe rất khá, âm thanh bén, rõ từng nhạc cụ, tuy không lớn bằng những hệ thống khác vì số lượng loa và ampli quá ít thôi. Nếu bình bầu, tôi vote cho hệ thống này có âm thanh hay nhất. Đó chính là hệ thống Dynacord & Electro-voice. Tìm hiểu thêm, hơn nửa thiết bị đó là đồ analog (sic). Sực nhớ, giàn âm thanh ca nhạc hay nhất tôi từng nghe là hệ Meyer Sound ở phòng trà Tiếng tơ đồng năm 2000, chỗ tôi phụ trách ánh sáng. Cũng là analog thôi, tôi chưa có lời giải đáp cho câu hỏi: Tại sao AT diagital lại tệ vậy?

            Giờ phải học thêm cơ bản về kỹ thuật biến âm thanh analog sang digital và ngược lại ra sao. Giảng sơ cho các bạn hiểu quy trình của nó thôi, nếu muốn biết thêm xin mời đọc cuốn Chuyên viên phòng thu của Ethan Winer tôi vừa dịch năm 2020. 

            Nó sẽ tách sóng âm thanh hình sine ra làm nhiều phần, lấy mẫu (sample rate) điện thế của từng điểm và đưa vào xử lý (DSP), hình sine bây giờ có dạng răng cưa. Đó là giai đoạn A/D (analog/digital),. Sau khi xử lý xong, nó sẽ dùng kỹ thuật RC (điện trở, tụ điện) để sửa những chỗ răng cưa cho tròn trở lại, đây là giai đoạn D/A (analog/digital).

 

Sample rate 1

 

Sample rate 2

 

             Khi tín hiệu analog đi vào bộ chuyển đổi A/D (trên), bộ chuyển đổi sẽ đo điện thế input theo khoảng thời gian đều đặn. Tại thời điểm đó, bất luận điện thế là bao nhiêu, đều thu lại và giữ vững trong thời gian ngắn dưới dạng số (hình giữa) để lưu trữ trong bộ nhớ hay ổ cứng máy tính. Sau đó sẽ gửi những số đó sang bộ chuyển đổi D/A (dưới), sẽ chuyển nó trở lại điện thế analog lúc đầu.

            Hiện nay, tiêu chuẩn DSP đang là 24bit/96KHz, trên lý thuyết thì quá hoàn hảo. Vấn đề nằm ở chỗ bộ biến đổi A/D/A, giai đoạn lấy mẫu của nó có vẻ tốt nhưng khi khử răng cưa để chuyển qua analog bằng tụ điện và điện trở thì không thông cho lắm. Không thể nào khử hết răng cưa cho thành hình sóng mềm mại tuyệt đối được. Trên thị trường giá của con chip A/D/A chênh lệch rất lớn dù vẫn là 24/96 tiêu chuẩn. Nó có giá từ 10-30$ cho thiết bị hi-fi dân dụng cho tới 5-10.000$ của thiết bị AT siêu chuyên nghiệp, cho dù phần cứng không khác nhau bao nhiêu. Thí dụ: Thiết bị Behringer DSP 24/96 có giá là 300$, có lẽ họ dùng con chip cỡ 100$. Thiết bị TQ cùng loại cao nhất là 150$ thì họ ăn gian con chip đó chỉ có giá 20$, trong khi phần cứng/mềm không khác nhau bao nhiêu. Tương tự, thiết bị DBX series 360 có giá 3-500$ nhưng series 4xxx thì trên 1000$. Thiết bị mắc nhất là XTA 448 thì trên 3000$.

            So sánh như vậy cho các bạn hiểu con chip ADA quan trọng chừng nào. Khi thiết kế hệ thống, muốn cho giá hạ thì bạn có thể xài ampli và loa đồ TQ cũng được vì mặt hàng này chất lượng đã bão hòa, nhưng đồ chơi phải thật ngon tùy theo túi tiền nhé.

            Trở lại thắc mắc của tôi, phần nghiên cứu trên vẫn chưa giải quyết vấn đề chính cho ổn vì thiết bị digital phát nhạc vẫn rất hay, chỉ có live show mới có khuyết điểm như vậy. Qua việc dịch sách, tôi nghiên cứu kỹ thuật AT digital thật sâu hơn nữa và cho đến năm 2020 tôi đã tìm ra câu trả lời. Khi nói ra chuyện này với vài chuyên viên AT hàng đầu hiện nay, tất cả đều gật đầu công nhận là chính xác. Rất đơn giản các bạn ơi, có thể có rất nhiều người biết nhưng không ai nói ra thôi. 

            Khi học AT, chắc các bạn phải biết thuật ngữ decibel, viết tắt là dB. Có nhiều loại dB nhưng bạn chỉ cần biết vài ba loại là đủ. Đầu tiên là dBSPL (Sound Pressure Level) là đơn vị đo mức áp suất AT, nghĩa là độ lớn. Kế đó là đơn vị dBV hay dBU hiện diện trong mọi thiết bị AT, dùng để đo điện thế dao động của tín hiệu AT, điển hình là đồng hồ VU trên thiết bị của các bạn đó. Chỉ thị 0dB trên VU và fader của thiết bị analog thường nằm ở 2/3 đường chạy. Chúng ta hay quen tay chỉnh mức âm lượng tín hiệu ở mức 0dB này. Riêng tất cả thiết bị AT digital đều dùng loại dB khác, đó là dBFS (Full Scale), dịch ra là thang đo tràn hay nôm na là thang đo tối đa. Qua mức 0dB này, thiết bị sẽ không xử lý được nữa. Trên tất cả thiết bị digital, điểm 0dB đều nằm ở đỉnh đường chạy fader hay đỉnh VU LED.

            Do chính định mức âm lượng đó, tín hiệu âm thanh digital không thể vượt qua mức độ 0dBFS. Quá mức này, chip sẽ không lấy mẫu nữa, tín hiệu sẽ bị clip, việc này làm giảm dynamic range rất nhiều mà các bạn chắc cũng đã biết cái đó rất quan trọng cho chất lượng âm thanh, nếu dynamic-range quá nhỏ sẽ không tái tạo toàn bộ AT trong tự nhiên được. Dù có người biện minh, nhờ thuật toán floating point gì gì đó, thiết bị có thể chấp nhận giải dynamic lên tới 15.000dB nhưng vấn đề là chỉ cần tín hiệu vượt qua 0dBFS là đã bị clip rồi. Vì vậy âm thanh digital nghe có vẻ như bị dùng compressor nén lại với ngưỡng 0dBFS vậy, bí rì, không sáng tiếng như analog. Nếu chỉ nghe nhạc thì không ảnh hưởng nhiều vì chính bài nhạc cũng thu bằng digital nên đã bị giới hạn dynamic trước rồi. Chỉ khi nào chúng ta làm live show thì sẽ nhận ra ngay. Âm thanh trong tự nhiên, nhất là khi biểu diễn live đều có nhiều xung peak rất cao, có thể lên đến 30-40dB. Vì là xung hẹp nên đồng hồ VU vốn đã bị nén, không chỉ thị ra được nhưng trong tín hiệu vẫn hiện diện những xung này. Vì là xung quá hẹp nên thiết bị analog vẫn cho qua, những thiết bị như ampli và loa sẽ không bị quá tải, méo dạng hay hư hỏng. Đây là điểm khác biệt mà mọi người vẫn đang tranh cãi. Chắc chắn hãng sản xuất nào cũng đã biết khuyết điểm này nhưng không bao giờ nói ra vì không có lợi cho doanh thu.

            Trong tương lai, thế nào công nghệ, kỹ thuật cũng giải quyết được chuyện này nhưng trước mắt chúng ta cứ tạm hài lòng với chất lượng hiện nay, miễn sao mình biết trước để tìm cách xử lý cho tốt hơn là được rồi. Tôi biết có nhiều người không thích nghe AT digital (nhất là những người lớn tuổi) cũng vì lý do tôi nói trên. Trong những bài viết sau, tôi sẽ hướng dẫn các bạn thủ thuật tạm nâng dynamic-range của digital lên ít nhất 3 lần. Chính tôi đã nghiên cứu và thể nghiệm thành công….

            LTP 03-2022.