Trong những bài viết trước, tôi đã giới thiệu các bạn thấy khuyết điểm lớn nhất của thiết bị âm thanh digital là dynamic range (DR) của nó bị hạn chế ở mức độ 0dBFS, tín hiệu AT không thể vượt qua mức này được, làm cho AT live nghe như bị bí, không sáng tiếng, dù cho vẫn đáp ứng mọi tần số. Trong bài viết này, tôi sẽ hướng dẫn thủ thuật nâng DR cho thiết bị lên vài lần như đã hứa.
Trước hết, bạn hãy điều chỉnh hệ thống của bạn theo cách nào mà bạn thấy AT hay nhất theo ý của bạn. Thông thường, theo bài bản, bạn đặt những fader nào khiển âm lượng (volume, master, L/R v.v) ở vị trí 2/3 đường chạy của nó, (nếu là thiết bị analog thì nó nằm ở vị trí 0dB). Lý do là ở vị trí này, dòng chảy tín hiệu (signal flow) sẽ thông suốt, sẽ đạt cấu trúc gain (gain structure) tốt nhất vì khi nó đi qua nhiều tầng khuếch đại nhưng biên độ vẫn ổn định, không bị trồi sụt. Nếu chỉnh đúng, bạn sẽ thấy đồng hồ VU của từng channel và master sẽ sáng lơ lửng ở mức màu xanh lục và đôi khi nâng lên ở vài ba mức màu vàng. Đây là phương pháp chỉnh cấu trúc gain căn bản, áp dụng cho thiết bị analog từ trước đến giờ, nhưng còn thiết bị digital thì sao?
Hiện nay, tất cả trường lớp đào tạo trên thế giới vẫn hướng dẫn học viên điều chỉnh thiết bị digital theo cách cũ, nghĩa là giống như analog, ngoại trừ những ứng dụng mới mà chỉ digital mới có. Trên nguyên tắc, cách điều chỉnh này đúng hoàn toàn, nhưng trên thực tế thì khác xa. Vấn đề là hiện nay hầu hết các bạn (cũng như tôi) chỉ được tiếp cận với những thiết bị digital hạng xoàng, khoảng trăm triệu đổ lại thì không thể mong chất lượng khá được. Để phát nhạc thì ok nhưng khi làm live show sẽ bị bí tiếng.
Sau khi bạn đã vừa ý với chất lượng AT vừa điều chỉnh, đã kiểm tra kỹ lưỡng, mức âm lượng ra loa vừa đủ, bạn có thể bắt đầu sang giai đoạn nâng DR của hệ thống lên. Trong suốt quy trình này, bạn nên có tín hiệu vào input (như phát nhạc) để tiện việc theo dõi mức độ của đồng hồ VU.
Trước hết, bạn giảm fader master xuống khoảng 2/10, rồi sau đó giảm fader của tất cả fader channel nào đang hoạt động cũng xuống 2/10. Chắc chắn âm lượng hệ thống sẽ bị nhỏ đi, bạn bù lại bằng cách nâng volume của ampli công suất lên, sao cho âm lượng trước sau đều bằng nhau là ok. Bạn có thể lập lại thao tác trên vài lần nữa cũng được, lúc này mức tín hiệu trên đồng hồ VU sẽ giảm rất nhiều, chỉ còn nhấp nhô trên vài vạch màu xanh lục thôi. Bạn hãy thử nghe AT trước và sau khi làm những thao tác này, sẽ có khác biệt rất xa.
Mục đích chủ yếu của những việc này là bạn giảm âm lượng của tất cả tầng khuếch đại nào xử dụng digital và nâng biên độ của những thiết bị analog lên để bù âm lượng lại. Tín hiệu digital lúc này sẽ có một khoảng trống bên trên rộng hơn rất nhiều. Do đó dynamic range cũng tăng theo, không sợ bị lưỡi dao đao phủ mang tên 0dBFS chặt đầu nữa.
Thật ra, phương pháp này hơi bị bá đạo, chắc chắn tất cả chuyên viên AT trên thế giới đều không dám xài phương pháp này đâu, cho dù họ biết. Chỉ có tôi, sau khi khám phá ra khuyết điểm của thiết bị digital rẻ tiền nên mới nghĩ ra cách này, bây giờ tôi lại hướng dẫn cho các bạn sau khi đã thử nghiệm nhiều lần, chắc chắn thành công, trừ khi con chip A/D/A trong thiết bị của bạn quá tệ. Mình nghèo mà, bí quá thì phải chơi rừng thôi. Phương pháp này có 2 khuyết điểm: Thứ nhất, bạn sẽ khó điều chỉnh fader hơn vì chỉ cần cần di chuyển fader một chút thôi thì âm lượng sẽ thay đổi rất lớn. Thứ hai, tín hiệu rất thấp sẽ nằm gần mức noise floor (coi hình dưới), khi nâng volume của ampli CS lên, vô tình bạn sẽ khuếch đại cái noise này lên theo, dân phòng thu (studio) tối kỵ chuyện này. Nhưng chúng ta là dân live show, chuyện này không ảnh hưởng gì đến hoà bình thế giới cả, hơi đâu mà lo. Khi biểu diễn live, tiếng noise trên sân khấu còn lớn hơn tiếng noise bạn vừa tạo ra rất nhiều, phòng karaoke cũng vậy.
Cuối cùng, trên đây chỉ là hướng dẫn cơ bản, thiết bị digital rất đa dạng, khi bạn áp dụng phương pháp này, có thể sẽ có những thắc mắc khác. Bạn ráng đọc kỹ bài viết rồi tự tìm phương án cho mình, nếu bạn hiểu rõ hệ thống của mình thì cũng dễ thôi. Nguyên tắc rất đơn giản: Cái nào ở tầng digital thì giảm xuống, ngược lại, nếu ở tầng analog thì nâng lên để bù lại. Bạn cứ việc mầy mò thoải mái, nếu không được thì trả lại, có sao đâu. Nếu bí quá bạn có thể email cho tôi, tôi sẽ trả lời cho bạn trong thời gian ngắn nhất có thể.
LTP. 10-2022
(Chuyện ngoài lề: Tự điển nào cũng dịch từ studio là phòng thu, nên dĩ nhiên từ đi sau sẽ là thu âm, thu hình. Vậy mà tôi thấy trên sách báo đều viết là ghi âm, ghi hình. Vậy thì đổi quách từ phòng thu thành phòng ghi cho tiện, hi hi).