Nếu bạn đang làm việc trên lĩnh vực karaoke thì, không kể thiết bị âm thanh, việc xử lý tính âm (acoustic) cho phòng hát là công việc thiết yếu hàng đầu. Đã có rất nhiều bạn trẻ đã hỏi tôi về vấn đề nóng hổi này, vì vậy, sau một thời gian nghiên cứu, tôi viết bài này để hướng dẫn sơ lược cho các bạn mới vào nghề làm quen với công việc này. Muốn biết chi tiết hơn, mời bạn tham khảo website https://giaotrinh,soundlightingvn.vn của tôi để đọc thêm những tài liệu (tiếng Việt, Anh) về vấn đề này.
Trước hết, bạn phải xem xét coi phòng của bạn có tính âm ra sao, âm thanh có bị phản dội, hấp thụ hay không, nếu có thì ở chỗ nào, tần số, cường độ là bao nhiêu. Có quá nhiều câu hỏi, bạn không thể trả lời bằng cách nghe với hai tai được. Tai con người không thể xác định những thông số này thật chính xác, rõ ràng được, chưa nói đền mỗi người đều nghe khác nhau. Dùng máy đo như dBSPL, RTA v.v như tôi đã viết trong bài trước cũng không thể làm được việc này.
May thay, John Mucahy, chuyên viên âm thanh, tin học đã viết ra phần mềm tuyệt vời có tên gọi: Room EQ Wizard (REW), chuyên dùng để cân bằng đáp ứng âm thanh trong phòng có trang bị hệ thống âm thanh như phòng thu (studio), phòng nghe nhạc, phòng hát karaoke (tâm điểm của bài viết này). Bạn có thể vào https://roomeqwizard.com download software này về miễn phí. Có cả phiên bản cho Mac lẫn Windows. Bạn cũng có thể tham khảo video hướng dẫn cài đặt, bố trí thiết bị cần dùng, công dụng của từng tính năng để xử dụng software này ngay tại website trên. Bạn chỉ cần trang bị thêm 1 soundcard, 1 micro đo chuyên dùng là đủ. Bạn nên mua micro nào có tên trong danh sách để đỡ phải hiệu chỉnh.
Những loại micro đo thông dụng.
Software này có đầy đủ chức năng đo đạc âm thanh mà các bạn từng biết, mỗi loại lại có nhiều tính năng phụ và cách cài đặt chi tiết:
Màn hình chính (Sáng, Tối)
- SPL Meter (Đồng hồ đo độ lớn): Có đầy đủ chức năng đo, đủ loại weighting. Có thể hiệu chỉnh cho khớp với micro và máy tính bạn đang dùng.
- Generator (Máy phát sóng): Phát đủ loại sóng: Sine. Multi-sine, Noise, Sweep (quét).
- Osciloscope (Máy hiện sóng): Hiện sóng thực tế của cả 2 channel output.
- Level (Mức độ): Mức độ in-output thực tế.
- RTA (Real time analyze): Phân tích trong thời gian thật.
- EQ (Equalizer): Cân bằng âm thanh cho phòng.
- Room simulator (Mô phỏng phòng): Giả lập phòng bạn đang đo.
Với những tính năng trên đây, có lẽ bạn không cần bất kỳ thiết bị cầm tay nào nữa. Nếu bạn có sound-card lấy nguồn từ USB laptop thì bạn có thể đo di động được luôn.
Đồng hồ SPL Máy phát sóng
Máy hiện sóng
Room simulatror
Spectrogram Biểu đồ thác nước
Sau khi đã đo và biết được phòng mình đang xử lý ra sao, bạn sẽ bắt đầu điều trị phòng cho phù hợp với những cái mình đã biết. Tùy theo phòng, bạn cần đặt nhiều tấm bẫy bass (bass trap), hấp thụ (absorb), khuếch tán (diffuse) v.v vào những chỗ cần thiết. Thông thường là những cạnh góc vuông trong phòng. Vật liệu cũng đơn giản, có thể sơn trang trí, bạn có thể tìm vật liệu tương ứng ở VN. Chi tiết thêm về hướng dẫn xử dụng REW, cách điều trị phòng bằng vật liệu ra sao, xin mời bạn tham khảo thêm cuốn Chuyên viên phòng thu của Ethan Winer Tập 2 tôi vừa dịch xong, sắp in và đăng lai rai trên web Giáo trình. Tập này sẽ hướng dẫn tất cả những vấn đề trên. Chính nhờ dịch xong tập này tôi mới có hứng, có thông tin để viết bài này. Dưới đây là vài hình demo phòng hát của tác giả trên.
Mặt trước Mặt sau
Mặt lưng Studio
Cuối cùng, sau khi hoàn tất việc setup tính âm, thiết bị âm thanh cho tất cả phòng, đã bàn giao cho chủ và bắt đầu có khách vào hát, bạn nên đo dBSPL weight A ở ngoài phòng, từng tầng, và ngay cả bên ngoài điểm kinh doanh karaoke. Theo kinh nghiệm của tôi, tôi sẽ đo ở hành lang, từng tầng, sảnh đón khách, bên ngoài cách mặt tiền 2mét, rồi 4mét, 8mét. Như vậy bạn sẽ tính ra thông số SPL ở khoảng cách xa hơn nữa bằng định luật bình phương nghịch đảo (Mỗi lần xa gấp đôi, SPL giảm 6dB). Sau đó, bạn làm biên bản, ghi ra những thông số trong quá trình đo của bạn, nhớ là ghi rõ dB SPL weight A, đo bằng thiết bị nào, thời điểm đo (thường là giờ cao điểm, 9-10 giờ tối) nhé. Cuối biên bản bạn sẽ ký tên (có dấu đóng vào càng tốt) và giao biên bản này cho chủ kinh doanh. Mục đích của việc này là giúp chủ kinh doanh đối phó với chính quyền địa phương khi có khiếu nại. Luật tiếng ồn hiện hành cho phép ở khu dân cư đô thị là 70dB sau 10g tối (chắc chắn bạn sẽ đạt được vì tiếng xe cộ đi ngoài đường còn lớn hơn nhiều). Chúc các bạn thành công.
LTP, 06-2022