Bạn nào đang làm pro-sound, và nhất là những bạn đang làm kỹ thuật phòng thu (studio) đều đã quen thuộc với một loại hiệu ứng AT khá đặc biệt, đó là mạch De-Esser. Mạch này thường tích hợp trong thiết bị compressor hay multi-band compressor, tác động để nâng những tiếng xì, xịt (zip, sizzle) của ca sĩ hay nhạc cụ, nhất là âm S.
Nguyên lý cơ bản của mạch De-Esser này bao gồm một mạch loop control, thường có thêm một mạch bandpass filter (bộ lọc chỉ cho qua). Nó chỉ cho những tần số cực cao mới được vào hệ gain reduction của compressor, độc lập với tần số low, low-mid và high-mid có sẵn trong tín hiệu AT, ngay cả khi tín hiệu gốc có ít hay không hề có sự hiện diện của những AT đặc trưng này. Bởi thế, có thể xác định AT này là AT ảo hoàn toàn. Khi bạn mix loại tiếng này thêm vào với một lượng vừa phải, nó có thể tăng chất âm của ca sĩ lên khá hay. Khốn nỗi, ở VN ta, cái gì thấy khen hay là thường bị lạm dụng quá nhiều, đến nỗi có bạn đã phê bình trong forum rằng: “như ăn một bát cơm gạo tám mà độn toàn sắn vậy”, riêng tôi thì nghe như có tiếng lít chít, sột soạt ở đâu đó.
Cách tốt nhất để nâng những tiếng này là dùng EQ parametric để nâng từng tần số lên với trị số Q khá hẹp. Kỹ thuật này đòi hỏi soundman phải có kinh nghiệm khá tốt, nhưng cũng chỉ áp dụng được cho studio. Nếu làm cho live sound sẽ bị giảm ngưỡng headroom nhiều ít, sẽ gây ra tiếng hú (feedback) ở chính những giải tần này, vì bạn đang khuếch đại nó từ AT gốc, mà phải tăng số dB khá nhiều mới nghe thấy.
Đến đây, tôi xin giới thiệu cho các bạn nào chưa biết một công nghệ mới để xử lý vấn đề này. Nói đúng ra, nó cũng không hẳn là công nghệ mới vì nó đã xuất hiện trên thế giới khá lâu rồi, khoảng 7-8 năm về trước. Đó là công nghệ Aural Exciter (bộ kích thích tai), được cấp bằng sáng chế độc quyền cho hãng Aphex Systems, Ltd. Và vì vậy, thiết bị này cũng có tên là Aphex.
Cũng như De-Esser, mạch này có bộ lọc high-pass, để tách tần số tại một điểm trong âm phổ, thường ở giữa khoảng 2k và 10kHz. Bạn có thể ấn định những tần số này bằng cách dùng biến trở trên mặt trước thiết bị. Sau đó, nó sẽ so sánh với một máy phát họa âm (harmonics generator), chỉ định những tấn số tương tự để máy phát cho ra và trộn với âm thanh của tín hiệu gốc qua một biến trở âm lượng. Tất cả đều xử lý bằng kỹ thuật số.
Về nguyên lý cơ bản, cách tiếp cận này được coi là một hộp biến dạng (distortion), chỉ tác động tới những tần số rất cao. Nhưng trong thật tế, mạch điện này có phần phức tạp hơn, chủ yếu để nhấn mạnh những họa âm số chẵn (even-numbered harmonics) của những tần số này qua máy phát họa âm và thay đổi quan hệ phase của nó bằng một lượng nhất định. Từ thiết kế ban đầu, hãng sản xuất đã tiếp tục cải tiến thêm rất nhiều, có mạch cảm biến để theo dõi mức độ thay đổi và đáp lại với sự gia tăng mức tín hiệu tổng thể cùng sự gia tăng tương đương với output của máy phát họa âm.
Với những tính năng trên, thiết bị này hoàn toàn tuyệt vời để soundman có thể nâng những âm thanh luyến láy cho ca sĩ với mức âm lượng tùy ý, chỉ có khác với mạch De-Esser là nó yêu cầu trong AT gốc phải có những tiếng này dù ít hay nhiều, mà không sợ bị feedback. Lý do là những AT này được tạo ra hoàn toàn độc lập, chỉ lấy mẫu và phát lại chứ không phải khuếch đại từ tín hiệu gốc, nên không sợ bị loop feedback, cũng như bạn dùng CD player phát ra những tiếng này vậy. Nhưng về mặt này, nó cũng có khuyết điểm. Trong live sound, khi biểu diễn, công việc đang bề bộn, bạn khó thể kiểm soát nó trong tất cả thời điểm. Đôi khi, nếu chạy mạch rẽ nhánh, nó sẽ có âm lượng vượt mức công suất của toàn hệ thống ở giải tần cao. Kết quả là … (Có soundman nổi tiếng ở SG nhất định tẩy chay, không dám xử dụng thiết bị này, lý do để đổ thừa là nó chuyên đốt loa treble …). Hãng sản xuất cũng đã tính trước tình huống này, những model về sau này đã cải tiến rất nhiều để giảm thiểu tối đa cho việc này (tín hiệu phát không vượt qua mức tín hiệu gốc trong chừng mực nào đó, có thể tự động điều chỉnh được). Để an toàn, khi dùng thiết bị này cho live sound, bạn cũng nên cẩn thận. Tốt nhất là hệ thống nên trang bị thêm processor có chức năng limit tín hiệu (bạn set chỉ limit riêng giải tần phát của Aphex là tốt nhất, để không ảnh hưởng đến AT tổng thể). Nhưng trước mắt, thiết bị này đã và đang là vũ khí lợi hại cho ngành công nghiệp recording, như đã nói ở trên.